Το Ασκληπιείο Δαφνούντος στον Άγιο Κωνσταντίνο Φθιώτιδας
Άγιος Κωνσταντίνος - Ασκληπιείο Δαφνούντος (2007)
Στο πλαίσιο κατασκευής της παράκαμψης του
Αγίου Κωνσταντίνου στο τμήμα του αυτοκινη-
τόδρομου Π.Α.Θ.Ε. από τον Λογγό έως την
έξοδο της σήραγγας της Κνημίδος, η ΙΔ΄ ΕΠΚΑ
διεξήγαγε σωστικές ανασκαφές, στη θέση
«Ισιώματα» από τον Οκτώβριο του 2005 έως
τον Απρίλιο του 2007. Η θέση ταυτίζεται με
τον αρχαίο Δαφνούντα, οικοδομικά κατάλοιπα
του οποίου ήλθαν για πρώτη φορά στο φως.
Το σημαντικότερο εύρημα των ανασκαφών
είναι ένα ορθογώνιο κτηριακό συγκρότημα,
διαστ. 30x15 μ., αποτελούμενο από δύο δια-
φορετικά κτήρια και υπαίθριους χώρους λατρείας
(εικ. 1).
Οι υπαίθριοι χώροι περιλαμβάνουν μια ορθογώνια εσχάρα με υπολείμματα καύσης,
βωμό και επτά κυκλικούς λάκκους λαξευμένους
στο στέρεο έδαφος.
Πληθώρα προϊόντων
απόρριψης τελετουργικών πράξεων και θυσιών
περιέχονταν σε ορισμένους από τους λάκκους
και σε παχύ στρώμα στο χώρο ανατολικά του
βωμού, με ίχνη καύσης, κεραμίδες και μικρούς
λίθους. Περισυλλέχθηκαν αναθήματα, πολλά
από τα οποία παραπέμπουν στη λατρεία του
Ασκληπιού (χάλκινα ομοιώματα φιδιών, χάλκινα
βραχιόλια με απολήξεις κεφαλών φιδιών, ενεπίγραφα όστρακα τελετουργικών αγγείων,
μαρμάρινα αγαλμάτια, τμήματα αναθηματικών
στηλών κ.ά.).
Σύμφωνα με τα ανασκαφικά δεδομένα, η χρήση
του χώρου ως υπαίθριου λατρευτικού ξεκινά
από τα τέλη του 6ου αι. π.Χ. και συνεχίζεται
κατά τους κλασικούς χρόνους, οπότε κατασκευάζεται το κτήριο Β. Στη συνέχεια, περί τα
μέσα του 4ου αι. π.Χ., προστίθεται το κτήριο Α,
το οποίο εξακολουθεί να χρησιμοποιείται μέχρι
τους αυτοκρατορικούς χρόνους.
Πρόκειται για
ένα από τα αρχαιότερα Ασκληπιεία στον ελλα-
δικό χώρο, καθώς τα περισσότερα κατασκευάζονται από τον 4ο αι. π.Χ., όταν ο ήρωας-θεός
γίνεται ιδιαίτερα δημοφιλής και διαδίδεται ευρέως η λατρεία του, η οποία εξακολουθεί να
ασκείται μέχρι τους ρωμαϊκούς χρόνους.
Μετά το πέρας της ανασκαφής, το οικοδομικό
συγκρότημα μεταφέρθηκε περί τα 150 μ.
ανατολικότερα, προκειμένου να αποκατασταθεί
και να αναδειχθεί.
Εικ. 1. Άγιος Κωνσταντίνος, Ασκληπιείο Δαφνούντος. Αεροφωτογραφία του Ασκληπιείου, χάλκινο ειδώλιο φιδιού, όστρακο με επιγραφή ΑΣΚΛ, αρυβαλλοειδές ληκύθιο με ερυθρόμορφο ανθέμιο και μαρμάρινα αγαλμάτια παιδιών (2007).
Σχόλια
Προϊσταμένη ΙΔ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων & Αναπληρώτρια Προϊσταμένη 24ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
To Aσκληπιείο του Δαφνούντος διερευνήθηκε ανασκαφικά από την ΙΔ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων το 2007 στο πλαίσιο της κατασκευής του αυτοκινητόδρομου Π.Α.Θ.Ε. στο ύψος της παράκαμψης του Αγίου Κωνσταντίνου. Είναι ένα ορθογώνιο κτιριακό συγκρότημα διαστάσεων 30Χ15 μ., το οποίο αποτελείται από το Κτίριο Α (Καταγώγειον) και το Κτίριο Β (Εκοιμητήριον, ΄Αβατον, Λουτρών). Στον αύλειο χώρο μεταξύ τους υπάρχει μνημειώδεις βωμός, εσχάρα και βόθροι. Στα δυτικά του βωμού βρίσκεται ναΐσκος εν παραστάσει. Σε μερικούς από τους βόθρους καθώς και σε χώρο απόθεσης στα ανατολικά, βρέθηκε πληθώρα αφιερωμάτων και καταλοίπων θυσιών και τελετουργικών πράξεων, πολλά από τα οποία υποδεικνύουν την ταύτιση του ιερού με Ασκληπιείο. Η χρήση του χώρου ως υπαίθριου λατρευτικού ξεκινά από τα τέλη του 6ου αι. π.Χ. και συνεχίζεται στους κλασικούς χρόνους, οπότε αρχίζει η κτιριακή του οργάνωση, η οποία ολοκληρώνεται στους ελληνιστικούς χρόνους. ΄Οταν ο Στράβων επισκέφθηκε την περιοχή, ο Δαφνούς ήταν ερειπωμένος και βρισκόταν σε λειτουργία μόνο το λιμάνι του.
Η μεγαλύτερη συγκέντρωση των Ασκληπιείων παρατηρείται στη Θεσσαλία, τόπο γέννησης του θεράποντα θεού. ΄Ενα δεύτερο κέντρο λατρείας είναι η Πελοπόννησος. Στην Κεντρική Ελλάδα, εκτός της Αττικής, τα σημαντικότερα κέντρα βρίσκονται στην Βoρειοδυτική Βοιωτία, την Δυτική Λοκρίδα και τη Φωκίδα. Η Δωρίδα επίσης συνδέεται με έναν άλλο γενέθλιο μύθο του Ασκληπιού. Η πλειονότητα των ιερών τα οποία περιλαμβάνονται στους καταλόγους δεν έχει πιστοποιηθεί αρχιτεκτονικά και είναι γνωστά είτε από επιγραφικές ή φιλολογικές μαρτυρίες, είτε από τυχαία ευρήματα. Εξάλλου, Ασκληπιεία τα οποία έχουν τεκμηριωθεί ανασκαφικά και έχουν αποκαλυφθεί αρχιτεκτονικά κατάλοιπά τους, σπάνια διατηρούν ολόκληρη την κάτοψή τους και παρέχουν ολοκληρωμένη εικόνα των λειτουργιών τους.
Η σημασία του ιερού του Ασκληπιού στον Δαφνούντα έγκειται στο γεγονός ότι αποτελεί το μοναδικό Ασκληπιείο στην Κεντρική Ελλάδα εκτός Αττικής το οποίο διατηρεί την κάτοψή του στο σύνολό της και τα κινητά ευρήματα κάθε είδους δίνουν άφθονες πληροφορίες για τις λατρευτικές διαδικασίες που ελάμβαναν εκεί χώρα. Συνεπώς, παρά την ταπεινή του κατασκευή και τις περιορισμένες διαστάσεις του, η συμβολή του στη μελέτη των Ασκληπιείων είναι ουσιαστική, ενώ παράλληλα συγκαταλέγεται ανάμεσα στα πρωιμότερα παραδείγματα του είδους στον ελλαδικό χώρο.