Στο χάνι του Πανέτσου της Δυτικής Φθιώτιδας

Το Χάνι του Πανέτσου

Του Νίκου Παπαδιονυσίου, Μεταλλειολόγου
και Μεταλλουργού Μηχανικού Ε.Μ.Π.

1. Λίγα για την ιστορία του χανιού

Από τ’ αρχαία χρόνια υπήρχε η ανάγκη κι΄ οι ταξιδιώτες διανυκτέρευαν για να συνεχίσουν το ταξίδι τους την επόμενη μέρα. Έμποροι, άνθρωποι από κωμοπόλεις και χωριά της επαρχίας, χωρικοί έμεναν για τις πωλήσεις ή αγορές τους, τις εργασίες τους στις δημόσιες υπηρεσίες. Μαζί τους έφερναν και τα ζώα τους, άλογα, μουλάρια, γαϊδούρια, αφού αυτά χρησιμοποιούσαν σαν μεταφορικό τους μέσο. Για την εξυπηρέτηση και ξεκούραση όλων αυτών υπήρχαν τα πανδοχεία ή χάνια. Τα Καραβάν σεράι της Τουρκοκρατίας, Κραβασαράδες ή ανάλογα αργότερα από παραφθορά, έμειναν και σαν τοπωνύμια.

Ανάλογη η ανάγκη και για χάνια στη διαδρομή Λαμία- Καρπενήσι.

Το 1884, ο Πανετσομήτρος, προπάππος του σημερινού Παύλου Πανέτσου, γιου του Νικηφόρου, έφτιαξε το παλιό χάνι, με σε αχρηστία σήμερα το κατώι που σώζεται πάνω στη δημοσιά, στην αρχή της πολύωρης τότε ανάβασης του Τυμφρηστού μέσω Πέρα Κάψης (Τυμφρηστός)για Ράχες, Καρπενήσι και λοιπά Ευρυτανικά χωριά μετά, ακόμη και στα χωριά της Αιτωλοακαρνανίας, πριν τη σημερινή Μεσαία Κάψη.

Απέναντι ακριβώς, πάνω από τον Καψιώτη Σπερχειό, μέσα στα πλατάνια, εκεί που σήμερα είναι το σημερινό γνωστό «Χάνι του Πανέτσου», έφτιαξε ένα δεύτερο οίκημα διώροφο. Στο κατώι του ήταν ο στάβλος, στο ανώι υπνοδωμάτια. Είναι αυτό της παλιάς φωτογραφίας που λειψή έχει δημοσιευτεί στο Ιντερνετ σαν χάνι Φώτη Πανέτσου στη Μεγάλη Κάψη, πατέρα του Νικηφόρου, κατοίκου της Μ. Κάψης, καθώς η περιοχή ήταν δικαιοδοσίας του χωριού αυτού. Ο Φώτης που τον πρόλαβα παιδί, «έφυγε» το 1962.

Στο απέναντι μονώροφο, ήσαν τα μαγειριά και το δωμάτιο εστιατόριο, συζητήσεων και άλλων συναλλαγών. Ο δρόμος, χωματόδρομος χαλικόστρωτος, είχε κατασκευαστεί το 1880 με 81 με διάνοιξη του αρχαίου μονοπατιού.

Μετά τον Νοέμβρη του 1943 με αρχές του 1944, τα δυο κτήρια κάηκαν από τους Γερμανούς, όπως και άλλα στα χωριά, σαν αντίποινα για τις καταστροφικές ζημιές που είχαν υποστεί με τις μάχες και τα σαμποτάζ από την Ε.Α. στις θέσεις Διπόταμα, το μέρος όπου ο Καψιώτης Σπερχειός ενώνεται με τον Παλιοκαστρίτη Σπερχειό, έξω απ΄ τον Αγιώργη, σχετικά κοντά στο χάνι, και σε θέση κοντά στο χάνι του Πανέτσου. Οι μάχες αυτές με της Ε. Α. που κράτησαν εβδομάδα (Μακρακώμη, Πλατύστομο, Καμπιά, Βίτωλη, Αη Γιώργη, Χάνι Πανέτσου, Ράχη Τυμφρηστού) έγιναν όταν οι Γερμανοί ανέβαιναν για Καρπενήσι και αμφισβητούνται, «τι΄ χες Γιάννη, τι΄ είχα πάντα», από τους δεξιούς σαν ψεύτικες ή υπερβολικές,διαιωνίζοντας την διαμάχης και αντιπαλότητα που κρατά χρόνια.

Το αποκατεστημένο κατώι του απέναντι κτηρίου στα πρόσφατα χιόνια του 2015

Το 1947 ο Φώτης Πανέτσος αποκατέστησε το μονώροφο κτήριο που άρχισε να δουλεύει, όχι σαν χάνι αλλά σαν εστιατόριο και για πωλήσεις ειδών, κρεάτων, τυριών, κλπ, με πελάτες ντόπιους, περαστικούς στον αυτοκινητόδρομο, παραθεριστές, τον ανερχόμενο ντόπιο τουρισμό. Αυτό το «χάνι» πρόλαβε και ο γράφων αργότερα που ψώνιζε, όπως προηγούμενα οι γονείς του και ειδικά ο αδελφός του.

Το χάνι του Πανέτσου σήμερα

Το 1983, αργότερα από τον θάνατο του Φώτη Πανέτσου, ο Νικηφόρος έκτισε το τωρινό χάνι σαν πραγματικό χάνι, στο 52^ο Km της οδού Λαμίας-Καρπενησίου, ίδιου τύπου κατασκευής, διώροφο με δίρριχτη κεραμοσκεπή, τεράστιο μπαλκόνι πίσω με υπέροχη θέα στον Καψιώτη Σπερχειό, παρόλο που έγινε κατοικία του και της οικογένειάς του, ποτέ χάνι. Το παλιό εγκαταλείφθηκε.

Ο Νικηφόρος, ειδικά με την ακούραστη ηρωίδα, ήρεμη, γλυκομίλητη κι΄ αξιαγάπητη γυναίκα του Νίκη, φευγάτη από χρόνια, που πέρασε κυριολεκτικά μια ζωή στη κουζίνα καθώς ο Νικηφόρος είχε το «management», τις δημόσιες σχέσεις, τις προμήθειες, το σερβίρισμα και το ταμείο, έφτιαξαν το σημερινό πολύ ωραίο χάνι τους πάνω στην όχθη του Σπερχειού, μέσα σ΄ αυτό το μοναδικό δασάκι από ψηλόλιγνα πλατάνια που ψάχνουν ψηλώνοντας να βρουν τον ήλιο.

Σήμερα συνεχίζει την παράδοση ο γιος του Παύλος με την βοήθεια της συντρόφου του και θυγατέρων του, εμπλουτίζοντας άξια τη κουζίνα του..

2. Γυρίζοντας στο παρελθόν (1)

Εικόνες δημιουργεί η θέση και η ιστορία του ιστορικού χανιού για τα παλιά χρόνια με τον χωματόδρομο και τις δυσκολίες των ταξιδιωτών. Με τ΄ άλογα και μουλάρια που τραβούσαν τα φορτωμένα τεράστια κάρα με εμπορεύματα, τις επιβατικές άμαξες, καθώς και με τους έφιππους ή και απλούς πεζούς ταξιδιώτες που ανέβαιναν ή κατέβαιναν προς ή από Καρπενήσι ή τα΄ άλλα χωριά της Ευρυτανίας κι΄ Αιτωλίας, ήδη κατάκοποι από το ταξίδι τους. Χρειάζονταν, ειδικά οι καραγωγείς ή αμαξάδες, ανάπαυση για να αντιμετωπίσουν την επόμενή τους ημέρα επίπονης ανάβασης, καθώς ανέβαιναν, ακόμα και μέσα στα χιόνια. Γι’ αυτό πολλοί διανυκτέρευαν στο χάνι.

Η φασολάδα, οι κεφτέδες κι΄ ο πατσάς από μοσχαροκεφαλή, ίδια μ’ αυτή που σερβίριζε ο Νικηφόρος και σήμερα ο γιος ο Παύλος, μαζί με τα λοιπά, ήσαν το μοναδικό τους σχεδόν δείπνο μαζί με άφθονα κρεμμύδια, σκόρδα και μπομπότα, κάποια μυτζήθρα ή άλλο τυράκι με τη δική τους μπομπότα.

Αν φανταστεί ο σημερινός ταξιδιώτης στην περιοχή γυρίζοντας τα χρόνια πίσω, να μπαίνει στο χάνι εκείνης της εποχής, καθυστερημένος, αργά βράδυ που όλοι κοιμούνταν κουρασμένοι ο ένας πάνω στον άλλο, λεριασμένοι με την καθαριότητα της εποχής. Εκτός από επαφή του με τα βροντερά τους ροχαλητά, τους άλλους κλαστικούς θορύβους από πορδές και τις κάθε άλλο παρά ευχάριστες οσμές από την ενεργοποίηση φασολάδας, κρεμμυδιών και σκόρδων, θα κινδύνευε από έκρηξη αν άναβε ένα σπίρτο από το συσσωρευμένο μεθάνιο. Κατάσταση που σίγουρα έχουν γνωρίσει όσοι προσκυνητές έχουν κοιμηθεί σε θάλαμο με πολλά κρεβάτια σε Μονές του Αγίου Όρους, ειδικά σε περίοδο αιχμής της νηστείας, μετά από κατανάλωση άφθονων οσπρίων, ελιών και κρεμμυδιών, πεινασμένοι μετά από πολύωρο, κουραστικό αλλά και μαγευτικό περπάτημα.

2. Γυρίζοντας στο παρελθόν (2)

Θα μπορούσα να διηγηθώ με διάθεση αγαθή, όχι σκωπτική, πολλές φαιδρές μικροϊστοριούλες για τον πρώην χανιτζή και φίλο Νικηφόρο.

Το 1997 ή 98 σε μια από τις πολλές εκδρομές που οργάνωσα για να γνωρίσουν φίλοι τις ομορφιές της ορεινής Φθιώτιδας και Ευρυτανίας, σε μια τριήμερη 10 ατόμων με διαμονή στο Καρπενήσι, ανεβαίνοντας τους πήγα στο χάνι για μεσημεριανό.

Ο φίλος Τάσος, εισαγωγέας, με τη φαρακλίτσα του, τα μαγουλάκια του και τη κοιλίτσα του, έκανε εντύπωση στον Νικηφόρο. Κάποιον του θύμιζε. Με κάποιον τον παρομοίασε. Κατάλαβα αμέσως με ποιον. Δεν ήταν η πρώτη φορά. Με τον μακαρίτη Γεωργάκη, φευγάτο από χρόνια, συνδιοικητή του ιδρύματος Ωνάση με τον οποίο πραγματικά μοιάζει ο Τάσος, πράγμα για το οποίο πολλοί τον κοιτούν ερωτηματικά. Πλησιάζοντάς με τρόπο με ρωτά ψιθυριστά στ’ αυτί:

- Νικλάκ, ποιος ειν’ αυτός ο φίλος σ’ ;

Αρπάζοντας την ευκαιρία να τον.. δουλέψω για τη μεγαλομανία του, το είχε αυτό και με είχε πρήξει, τη μια με τον ..Μητσοτάκη, την άλλη με την Ντόρα και με όποιον άλλο που σταματούσε κι΄ έτρωγε στο χάνι, του απαντώ σοβαρά και τάχα εμπιστευτικά:

- Ο κύριος είναι πρέσβης σε πολύ μεγάλη χώρα!

Από τότε και επί χρόνια με ρωτούσε όταν πήγαινα στο χάνι, τάχα αδιάφορα:

- Τι κάν’ αυτός ο φίλος σ’ ο πρέσβς ;;

Κάποια άλλη φορά πηγαίνοντας για μεσημεριανό φαγητό με την σύντροφό μου και παρέα φίλων μου εκδρομέων, του μπήκε στο μάτι γνωστή δικηγόρος Πειραιά. Προκειμένου να δείξει νεώτερος, του άρεσε να νεάζει σκανταλιάρης καθώς ήταν από παλιά, όταν τον συνέστησα, είπε χαϊδολογώντας με στη πλάτη καθώς ήμουν καθιστός:

- Με τον Νικλάκ είμαστε «...παιδικοί φίλοι!...», πράγμα που προκάλεσε θυμηδία αμέσως μετά μεταξύ των φίλων…

Η ανοιξιάτικη θέα πίσω από τα τζάμια προς τον Καψιώτη Σπερχειό

Στη χειμωνιάτικη θαλπωρή κοντά στο τζάκι

Δεν έπαυα όμως να τον θεωρώ από τους μοναδικούς συγχωριανούς που έβλεπα μ΄ ευχαρίστηση και άκουγα υπομονετικά τις πολυδιηγημένες του ιστορίες για τους παλιούς, χωρίς να τον διακόπτω, σαν για πρώτη φορά. Τον γνωρίζω και θυμάμαι από μικρό παιδί, τον πατέρα του, αυτόν, όλα τ’ αδέλφια και τις πολυαγαπημένες αδελφές του, στα 90 χρόνια σήμερα αυτές που ζουν, που με μικροσυμβάντα συνδέονται με μένα και τους «φευγάτους» δικούς μου. Κάτι τέτοια είναι που με κάνουν όχι μόνο μικρή σημασία να δίνω για τα όποια τυχόν κουσούρια υπάρχουν στους ανθρώπους οπουδήποτε τους γνωρίζω αλλά και να επιδιώκω τη παρέα και κουβέντα μαζί τους όταν κάτι έχουν να πουν...