Ιστορίες απο τη Μενδενίτσα...Γράφει ο Κωσταντίνος Αλεξίου

Ο ΣΥΜΠΑΘΗΣ ΚΥΡ ΜΕΝΤΙΟΣ

Απο τον Κωνσταντίνο Αλεξίου

Πόσο γνώριμη εικόνα για τους Μενδενιτσιώτες - ειδικότερα για εμάς τους μεγαλύτερους - του συμπαθούς τετράποδου φορτωμένου. Δεν υπήρχε Μενδενιτσιώτικο σπίτι έως πριν λίγες δεκαετίες, που να μην διέθετε τουλάχιστον ένα γάιδαρο. Το υπομονετικό υποζύγιο ήταν κυριολεκτικά το δεξί χέρι κάθε νοικοκύρη. Με το γαϊδουράκι να κουβαλήσει τα καυσόξυλά του από το δάσος, την σοδειά του από το χωράφι, ήταν το γιώτα χι του που μετέφερε τον ίδιο στο χωράφι, και γενικά να καλύπτει τις ανάγκες κάθε μεταφοράς.

Όπως ήταν φυσικό ο Μενδενιτσιώτης είχε αποκτήσει ιδιαίτερη σχέση αγάπης με αυτό το ζωντανό. Το Ελληνικό όνομα του ζώου είναι βέβαια Όνος, αλλά αυτό πια τείνει να ξεχαστεί και χρησιμοποιούνται τα Γάιδαρος, γομάρι η γ'μαρ στην Μενδενιτσιώτικη λαλιά και Κυρ' Μέντιος. Είναι ενδιαφέρουσα η προέλευση των ονομάτων αυτών.

ΓΑΙΔΑΡΟΣ.

Το όνομα οφείλεται στον περίφημον για την ανθεκτικότητα του Όνο από την πόλη Γάδαρα. Τα Γάδαρα είναι πόλη της σημερινής Ιορδανίας, μεταξύ του ποταμού Ιορδάνηκαι της Αραβικής ερήμου.

Η πόλη -βάσει μαρτυριών και ανασκαφών, ϊδρύθηκε από τον Μεγάλο Αλέξανδρο, (333/2 π.Χ.). Τα Γάδαρα ήταν αρχικά στρατιωτικός μακεδονικός συνοικισμός που με την πάροδο του χρόνου μεταβλήθηκε σε πόλη. Δείγμα για το πόσο προχώρησε ο ελληνισμός στα μέρη εκείνα, είναι το ότι η πόλη λεγόταν Ατθίς εν Ασσυρίοις ναιομένα Γαδάροις. Ως προς την ετυμολογία του ονόματος μπορούν να προταθούν δύο εικασίες:

Από την πόλη Γάδαρα της Μακεδονίας, πράγμα το οποίο αναφέρεται από τον Στέφανο τον Βυζάντιο. Αυτός ο δεύτερος ισχυρισμός επικυρώνεται από τα μακεδονικά ονόματα των γύρω πόλεων της Δεκαπόλεως 'όπως Έδεσσα κ.α.

Λέγεται ότι ο όνος από τα Γάδαρα είχε ασυνίθηστα χονρό λαιμό, και ήταν πολύ ανθεκτικός στην εργασία. Ο Γάδαρος όνος λοιπόν, η όνος εκ Γαδάροις, με την παραφθορά έγινε απλά Γάιδαρος, και το όνος ξεχάστηκε.

ΓΟΜΑΡΙ

Το πιο γνώριμο όνομα για εμάς τους Μενδενιτσιώτες. Πάω να παχνίσω του γ'μαρ, έλεγε η μακαρίτισσα η γιαγιά μου. Εννοούσε να το οδηγήσει στο παχνί, δηλονότι στο κατάλυμα του, και να του βάλει τροφή και φρέσκο νερό για την νύχτα.

Το όνομα οφείλεται στο ομώνυμο μέτρο βάρους των Βυζαντινών. Το Γομάρι ήταν μέτρο βάρους για μεγάλα φορτία αφού υπολογίζεται πως αντιστοιχεί σε δικά μας 97 κιλά!!!! Ο Όνος των Βυζαντινών χρόνων μπορούσε να μεταφέρει φορτία που ζύγιζαν 2 και τρία γομάρια. Έτσι η δυνατότητα του αυτή του έδωσε το νέο του όνομα και εκτόπισε το παλιό. Εύσωμος άνδρας με φαρδιές πλάτες επίσης αποκαλείται Γομάρι.

ΚΥΡ ΜΕΝΤΙΟΣ

Η ονομασία έχει αφετηρία την αποικία των Χαλκιδέων Μένδη στην Χαλκιδική, και στο σήμα κατατεθέν της πόλης, τον Μενδαίο Όνο. Ιστοριοδίφης της περιοχής μας, που δεν βρίσκεται πια στην ζωή συνδέει το όνομα της Μένδης ως πιθανά συγγενικό με αυτό της Μενδενίτσας. Υπόθεση μάλλον αδύναμη κατά την γνώμη μου. Η Μένδη, λ.χ., ονομάστηκε από το φυτό μίνθη, ένα είδος μέντας ή δυόσμου. Περίφημος ήταν ο οίνος της Μένδης, ο Μενδαίος οίνος, γνωστός στις αρχαϊκές και κλασικές αγορές, ο οποίος συνέβαλε στη διάδοση του νομίσματος της περιοχής με την παράσταση του Μενδαίου όνου. Ο όνος αυτός κουβαλά, εκτός από κρασί, άλλα εμπορεύματα, ανθρώπους αλλά και τον Διόνυσο, εν είδει ανακλίνδρου. και από αυτόν ονομάστηκε το γαϊδουράκι της λαϊκής μας παράδοσης: Μενδαίος, Μένδιος, Μέντιος, Κυρ' Μέντιος.

ΠΕΡΙ ΟΝΟΥ ΣΚΙΑΣ

Αυτό είναι ένα ιστορικό ανέκδοτο, που όμως δείχνει την οικονομική σημασία, που είχε ο όνος στην αρχαία Ελλάδα. Ένας Αθηναίος λοιπόν, την εποχή που ζούσε ο Σωκράτης πώλησε τον γάιδαρό του σε έναν συμπολίτη του. Μια ημέρα ο πωλητής του όνου, είδε το νέο αφεντικό του υποζυγίου να ξεκουράζεται - το μεσημέρι - στην σκιά του.

-Α, λέει. Αυτή την ωφέλεια δεν την είχαμε υπολογίσει στην τιμή πώλησης. Πρέπει να μου δώσεις πανοτίμι.

-Μα τι λες; Απαντάει ο άλλος. Στην τιμή πώλησης περιλαμβάνονται αυτονόητα όλες οι ωφέλειες. Δεν σου δίνω τίποτε.

Το θέμα έφτασε στην αγορά. Οι μισοί Αθηναίοι τάχθηκαν με το μέρος του πωλητή, και οι άλλοι μισοί με την θέση του αγοραστή. Σκέφτηκαν λοιπόν να πάνε στον Σωκράτη για να δώσει εκείνος την σωστή λύση αφού ήταν σοφός. Και τότε εκείνος αναφώνησε το περίφημο:

Ω!!! άνδρες Αθηναίοι, περί όνου σκιάς αντιδικείτε; Η λόγια φράση χρησιμοποιείται και σήμερα για να διακωμωδήσει διαφωνία δυο πλευρών για ασήμαντα πράγματα.

Καλό καλοκαίρι σε όλα τα μέλη.

ΒΟΔΟΝΙΤΣΑ Σπουδή στην ιστορία και την λαογραφία της Μενδενίτσας.

Τετράδραχμο της αρχαίας Μένδης, με τον Θεό Διόνυσο καβάλα στον Μενδαίο Όνο, στον συμπαθή Κυρ' Μέντιο.