Η προφορική παράδοση αναφέρει πώς τό παλιό Μοναστήρι πού ασκήτευε ο όσιος Αγάθωνας έπαθε καθίζηση καί η εικόνα της Παναγίας εξαφανίσθηκε, γιά νά βρεθει σέ φωτόλουστη σπηλιά καί εκεί, κοντά στή σημερινή του θέση, νά κτίσει ο όσιος τό μοναστήρι περί τόν 14ο μέ 15ο αιώνα.
Η Μονή μετά τήν κοίμηση του κτίτορος ονομάστηκε από τούς μοναχούς μονή του Αγάθωνος.
Γιορτάζει στις 6 Αυγούστου Μεταμορφώσεως του Σωτήρος και στις 15 Αυγούστου της Παναγίας

βίντεο αρχείο 2012

]

ΑΥΤΟ ΤΟ ΑΚΟΥΣΑ ΚΑΙ ΕΓΙΝΕ ΣΤΗ ΜΟΝΗ ΑΓΑΘΩΝΟΣ (ΛΑΜΙΑ) Το θαύμα, που θα εξιστορηθεί τώρα, δυστυχώς, όπως έδειξαν τα πράγματα, δεν έγινε κατ᾿ ευδοκίαν Θεού αλλά κατ᾿ απαίτησιν κάποιας μητέρας, που θεώρησε η δυστυχής τη δική της γνώμη και επιθυμία πιο σωστή από τη Θεία απόφαση που είχε ληφθεί για το καλό του παιδιού της. Γι᾿ αυτό και μπαίνοντας στην εκκλησία της Παναγίας μαζί με άλλους συμπροσκυνητάς, διότι είχε έρθει με πούλμαν από ένα μεγάλο χωριό του νομού Αχαΐας, φώναζε•―Απαιτώ, Παναγία μου, το παιδί μου να γίνει καλά. Όταν της υπεδείχθει ότι δεν πρέπει να λέη στην Παναγία «απαιτώ», εκείνη είπε·―Το απαιτώ, γιατί το παιδί μου είνε 28 χρονών και έχει μικρό παιδάκι και οι γιατροί είπαν ότι σε 15 μέρες θα πεθάνη, γιατί έχει ολικό καρκίνο.

Όσοι την άκουσαν να προσεύχεται κατ᾿ αυτό τον τρόπο, προσπάθησαν να την συμβουλεύσουν· της είπαν, πως στην προσευχή πρέπει να παρακαλούμε και όχι να απαιτούμε, γιατί ο Θεός, ο πραγματικός πατέρας των ανθρώπων, αγαπά το πλάσμα Του απείρως περισσότερο ακόμη κι από μία μάνα. Επί πλέον της είπαν ν᾽ αφήσει το παιδί της στα χέρια της Παναγίας να το σώσει, γιατί Εκείνη δίνει τη βοήθειά της κατά το συμφέρον του κάθε ανθρώπου. Αυτή όμως, δυστυχώς, πιο εξαγριωμένη φώναζε·

―Απαιτώ, απαιτώ, Παναγία μου, το παιδί μου να γίνει καλά!!
Δεν ήθελε να καταλάβει πως κανείς δεν πρέπει να απαιτεί, γιατί η Παναγία, σαν στοργική Μάνα, ξέρει καλύτερα απ᾽ όλους μας τι είνε καλύτερο πρώτα για την σωτηρία της ψυχής μας. Ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός μάς έδωσε το υπόδειγμα της σωστής προσευχής· «Πάτερ μου, ει δυνατόν εστι, παρελθέτω απ’ εμού το ποτήριον τούτο, πλην ουχ ως εγὼ θέλω, αλλ’ ως συ» (Ματθ. 26,39) Την τελευταία απόφαση την αφήνουμε στην αλάνθαστη και σωτήρια κρίση του Θεού.

※

Μετά από ένα περίπου χρόνο, κάποιος από τους προσκυνητάς που είχαν έρθει με την εν λόγω μητέρα, ξαναήλθε να προσκυνήσει την Χάρη Της και έλεγε μεγαλοφώνως μπροστά στην εικόνα της Παναγίας·―Παναγία μου, το θέλημά Σου να γίνεται, μα το κακό που είδα στο χωριό μου!…Όταν ρωτήθηκε τι έγινε στο χωριό του, απάντησε και διευκρίνισε πότε είχε έρθει και για ποιο περιστατικό μιλούσε. Αναφερόταν στην περίπτωση της κυρίας που φώναζε το «απαιτώ». Τότε η ηγουμένη τον ρώτησε·―Τι έγινε ο γιος της κυρίας;―Έγινε καλά, αλλά τώρα δεν υπάρχει ούτε αυτός ούτε οι γονείς του.Στην απορία «γιατί;» ο προσκυνητής απήντησε με θλίψη·―Όταν ο γιος της έγινε καλά, πήγε σ᾽ ένα νυχτερινό κέντρο και συνδέθηκε με την εκεί τραγουδίστρια. Έφυγε από το σπίτι του και έμενε στην τραγουδίστρια.Οι γονείς του, που στενοχωρούντο για την παράνομη αυτή συμπεριφορά του, όταν τον συναντούσαν τον συμβούλευαν να αλλάξη τακτική.―Δεν κάνει, παιδί μου, του έλεγαν· έχεις νέα γυναίκα και μικρό παιδί, γύρισε σπίτι σου.Επειδή όμως ο γιος ενωχλείτο από τις συμβουλές των γονέων του, μια μέρα που θύμωσε πολύ εναντίον τους, πήρε το κυνηγετικό του όπλο (γιατί ήταν και κυνηγός) σκότωσε τη μάνα του και τον πατέρα του και εν συνεχεία αυτοκτόνησε!

※

Όσοι άκουσαν το περιστατικό έφριξαν. Μητροκτόνος, πατροκτόνος και αυτόχειρας!Δεν ήταν απείρως καλύτερα να φύγη με έναν φυσιολογικό θάνατο, και μάλιστα εξιλεωτικό, όπως γίνεται όταν υπομένει ο ασθενής την αρρώστια του; Η Παναγία δεν ήξερε καλύτερα; Η σαρκική του μάνα απαιτούσε την υγεία του σώματος και αγνοούσε τον κίνδυνο του χαμού της ψυχής του παιδιού της, που τώρα είνε αιώνιος. Ενώ η στοργική Παναγία, γνωρίζοντας τον κίνδυνο, προσπάθησε να το εξιλεώση με την αρρώστια, για να σωθή η ψυχή του. Η παράλογη απαίτηση της μάνας το κατεδίκασε αιωνίως.Είθε με απόλυτη εμπιστοσύνη να αναθέτουμε κάθε πρόβλημά μας, χωρίς υποδείξεις λύσεως, στην Παναγία· και Εκείνη, να πιστεύουμε απόλυτα, ό,τι επιτρέψει θα είνε και η καλύτερη λύση των προβλημάτων μας κατά το «γενηθήτω το θέλημά Σου».[το κείμενο αυτό μας έστειλε αναγνώστης μας διά του διαδικτύου]

Πρώτος ιστορικός ερευνητής της Ιεράς Μονής Αγάθωνος ήταν ο Γ. Λαμπάκης, ο οποίος τοποθετεί τό Καθολικό στόν 15ο η 16ο αιώνα.

Τό Μοναστήρι βρίσκεται κοντά στήν Υπάτη σέ υψόμετρο 553 μ., στήν πλαγιά του όρους “Οίτη”, μέσα σέ θαυμάσιο φυσικό τοπίο. Ξεχωρίζει τό μεγαλόπρεπο καθολικό αθωνικού τύπου (σταυροειδής τρουλλαίιος, σύνθετος τετρακιόνιος, μέ ενσωματωμένα τέσσερα παρεκκλήσια), ιστορημένο από τά μέσα του 16ου η τό τέλος του 17ου αιώνος. Σήμερα διασώζονται ελάχιστες τοιχογραφίες λόγω της φθοράς του χρόνου καί της καταστροφικής μανίας του Δράμαλη πού πυρπόλησε τό καθολικό (1822). Η εφέστιος εικόνα της Παναγίας του Αγάθωνος (του τύπου της Οδηγήτριας καλυμμένη μέ καλλιτεχνικό ασημένιο επικάλυμμα) είναι θαυματουργική. Στό καθολικό, στά παρεκκλήσια καί σέ άλλα σημεία της Μονής υπάρχουν πολλές επιγραφές πού αναφέρονται στίς ανακαινίσεις του χώρου η στήν ανοικοδόμηση των κτισμάτων όπως αυτή του κωδωνοστασίου: “ΤΟ ΚΟΔΩΝΟΣΤΑΣΙΟΝ ΤΟΥΤΟ ΕΚΤΙΣΘΗ ΔΙ ΕΞΟΔΩΝ ΤΩΝ κ.ΚΩΝ ΚΟΥΤΙΑ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΔΕΛΦΩΝ ΑΥΤΟΥ Γ. ΑΝΑ. ΑΘ. ΙΩ. ΣΠ. ΑΙΚ. ΚΟΥΤΡΕΗ ΕΠΙ ΗΓΟΥΜΕΝΟΥ ΑΛΗΠΙΟΥ Χ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ ΑΚΑΚΙΟΥ ΦΙΛΙΠΠΟΥ ΚΩ. Χ ΕΝ ΕΤΕΙ 1859 Μαρτίου 3″.
Διασώζονται στή Μονή πολλά πολύτιμα κειμήλια καί τίμια λείψανα. Τά ιερά κειμήλια πού υπάρχουν σήμερα στό Μουσείο της Μονής είναι πολλά καί ενδιαφέροντα. Δεκάδες σταυροί, ιερά σκεύη, Αρτοφόρια, άγια Λείψανα, ιερές εικόνες, άμφια, κώδικες, βιβλία, συνελέγησαν από τούς Ναούς καί τίς διαλελειμένες Μονές της περιοχής από τόν Ηγούμενο Γερμανό Δημάκο καί διά του τρόπου τούτου διεσώθησαν από τούς αρχαιοκαπήλους. Τό πιό παλαιό βιβλίο της βιβλιοθήκης είναι ένα σύγγραμμα του Ιουστίνου Φιλοσόφου καί Μάρτυρος του έτους 1551. Είναι δωρεά του Επισκόπου Ζητουνίου Φιλοθέου πρός τή Μονή. Σέ πολλά λειτουργικά βιβλία της Μονής υπάρχουν ενδιαφέρουσες ενθυμήσεις Ηγουμένων καί Μοναχών πού έχουν μεγάλη ιστορική αξία γιά τή ζωή της Μονής καί των γύρω χωριών.
Η προσφορά της Μονής στούς χρόνους της επαναστάσεως του 1821 είναι πολύ μεγάλη. Γιά τήν επιτυχία του αγώνος διέθεσε καί τούς ιδίους Μοναχούς της, οι οποιοι συστρατεύθηκαν μέ τούς αγωνιστές του Πατρατζικιώτη οπλαρχηγου Μήτσου Κοντογιάννη.
Στή Μονή λειτούργησαν κατά καιρούς διάφορες σχολές, ιερατική, γεωργική καί δασική.
Σήμερα λειτουργεί εκτροφείο θηραμάτων καί μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Οίτης (1953).
Εορτάζει τήν 6η καί τήν 15η Αυγούστου. Τηλ. 2231.0.95218.
Ηγούμ. Αρχιμ. Δαμασκηνός Ζαχαράκης (μον. 9)