Μετάβαση στο κύριο περιεχόμενο

Η ΛΟΚΡΙΚΗ ΑΡΧΑΙΑ ΝΙΚΑΙΑ




Η ΛΟΚΡΙΚΗ ΑΡΧΑΙΑ ΝΙΚΑΙΑ

Η πόλη της αρχαίας Λοκρίδας Νίκαια δεν είναι επαρκώς γνωστή σε όσους ασχολούνται με την ιστορία αυτού το τόπου. Κι όμως η πόλη αυτή σχετίζεται έμμεσα με την Νίκαια της Βυθυνίας, πασίγνωστη πόλη από τις Α΄και Β’ οικουμενικές συνόδους και την ομώνυμη αυτοκρατορία κατά την ύστερη Βυζαντινή περίοδο, κυρίως δε είναι γνωστή ως θέατρο επιχειρήσεων Μακεδόνων και αντιμακεδονικού μετώπου κατά την προσπάθεια των πρώτων για την ενοποίηση του Ελλαδικού χώρου.

Η Λοκρική Νίκαια λοιπόν ήταν πόλη – φρούριο και λιμήν των Επικνημιδίων Λοκρών πολύ κοντά στα στενά των Θερμοπυλών. Οι Επικνημίδιοι Λοκροί ήταν αυτοί που ζούσαν επί του όρους Κνήμις (το βουνό που ορθώνεται κάθετα πάνω από τα Καμμένα Βούρλα) και Υποκνημίδιοι Λοκροί αυτοί που ζούσαν κάτω από αυτό.

Στράβων Θ (4.13.428) «..Πρός δε τις θερμοπύλες εστί φρούρια εντός των στενών, Νίκαια μεν επί θάλατταν Λοκρών, Τειχιούς δε και Ηράκλεια υπέρ αυτής»

Το ισχυρό φρούριο της Νίκαιας δέσποζε στο ανατολικό στόμιο των Θερμοπυλών. Εξ’ αιτίας αυτής της στρατηγικής θέσεως της βρέθηκε στο κέντρο των συγκρούσεων της ταραγμένης υστεροκλασσικής περιόδου και πλήρωσε η ίδια βαρύτατο τίμημα.

Η πόλη εμφανίζεται στο προσκήνιο της Ιστορίας τον 4ο π.χ. αιώνα. Κατά το έτος 346 π.χ. την πόλη κατείχε ο στρατηγός των Φωκέων Φάλαικος του Ονομάρχου που την κατέλαβε αιφνιδιαστικά όταν κατηγορήθηκε ως συνένοχος στην ιεροσυλία των Δελφών. Στο λιμάνι της Νίκαιας κατέπλευσε τότε ισχυρότατη μοίρα του Αθηναϊκού στόλου και σχεδόν ταυτόχρονα έφθασε δια ξηράς σώμα 1000 Σπαρτιατών, υπό τον βασιλιά Αρχίδαμο.

Ο Φάλακος υπαναχώρησε στην αρχική του έκκληση για βοήθεια και αρνήθηκε την ανάμιξη Αθηναίων και Σπαρτιατών, έχοντας πρόθεση να συμβιβασθεί, προκειμένου να ανακτήσει το αξίωμά του. Για τον λόγο αυτό παρέδωσε χωρίς μάχη την Νίκαια στον Φίλιππο Β’ πατέρα του Μ. Αλεξάνδρου.

Αισχίνης «Περί της παραπρεσβείας» …. Και πότερον ην ασφαλεστέρα και καλλίων Αθηναίους η έξοδος , ηνίκα ήκμαζον μεν τη μανία Φωκείς, επολέμουν δε Φιλίππω, είχον δε Αλπηνόν και Νίκαιαν, ούπω παροδόντος Φαλάκου, Μακεδόσι..»

Κορυφαίος διπλωμάτης ο Φίλιππος στην επιδίωξη του για δημιουργία ευνοϊκού προς τα συμφέροντά του συσχετισμούς δυνάμεων, παρεχώρησε την Νίκαια στους Θεσσαλούς δυσαρεστώντας τους επίσης συμμάχους του Βοιωτούς. Οι Θηβαίοι διεκδικούσαν την πόλη για λογαριασμό τους, υποστηρίζοντας ότι είχε χτιστεί από προγόνους τους. Επέμειναν αλλά ο Φίλιππος δεν υποχώρησε.

Η δυσαρέσκεια των Θηβαίων οδήγησε στην προσέγγιση των Αθηναίων και σε σύμπηξη αντιμακεδονικού μετώπου. Ως πρώτη αντίδραση τους αναφέρεται η αιφνιδιαστική κατάληψη της Νίκαιας, που είχε ως συνέπεια την αναίρεση της υπόσχεσης των Αμφισσαίων για τιμωρία των ιερόσυλων συμπολιτών τους. Δόθηκε έτσι η αφορμή στον Φίλιππο να επέμβει.

Με την νέα του εκστρατεία ο Φίλιππος κατέληξε νικητής στην μάχη – ορόσημο στη Χερώνεια το 338 π. χ. Εκεί συνέτριψε το αντιμακεδονικό μέτωπο και παγίωσε την Μακεδονική επικυριαρχία στον Ελλάδικό χώρο. Λίγα χρόνια αργότερα οι Φωκείς κατέλαβαν αιφνιδιαστικά την Νίκαια και την κατέστρεψαν με ισοπεδωτικό ξεθεμέλιωμα. Σύμφωνα με όσα αναφέρονται από τον ιστορικό Μέμνονα (απο την Ηράκλεια του πόντου) βετεράνοι οπλίτες της Νίκαιας που είχαν μετάσχει μαζικά στην εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου, ίδρυσαν στη Βυθυνία της Μ. Ασίας, την ομώνυμη πόλη σε ανάμνηση της κατεστραμμένης από τους Φωκείς Επικνημίδιας Νίκαιας.

Η λοκρική μητρόπολη πάντως δεν έσβησε. Η γεραρά πόλις ξαναχτίστηκε και αναγεννήθηκε από την τέφρα της. Κατά την ασταθή περίοδο που ακολούθησε το τέλος των πολέμων των επιγόνων του Μ. Αλεξάνδρου, και την ενεργό ανάμιξη των Ρωμαίων στα Ελληνικά πράγματα βρέθηκε ξανά στο κέντρο των εξελίξεων. Κατά τις συγκρούσεις Ρωμαίων και Μακεδόνων, και μετά την άτυχη για τους δεύτερους μάχη των στενών του Αώου, υπεγράφη στη Νίκαια η συνθήκη ανακωχής, που είναι γνωστή ως "Συνθήκη της Νίκαιας" που τελικά επικυρώθηκε στη Ρώμη.

Οι διαβουλεύσεις έγιναν ανάμεσα στον βασιλιά της Μακεδονίας φίλιππο Ε’ και στον ρωμαίο ανθύπατο Τίτο Κόιντο Φλαμίνιο. Η διάσκεψη απαίτησε τρείς συναντήσεις, οι δύο πρώτες στη Νίκαια και η τρίτη στο Θρόνιο κατά τον μήνα Νοέμβριο του έτους 198 π. χ.

Πολύβιος Ιστοριών Ι’ 10.42.4: «…πυθόμενος δε [ο Φίλιππος Ε’ ]τους περί τον Άτταλον την Νίκαιαν καταπεπλευκέναι, των δε Αιτωλών τους άρχοντας εις Ηράκλειαν αθροίζεσθαι…»

Ιστοριών ΙΗ’ 18.1.5: συνεγγίσαντες δε κατά Νίκαιαν προς την Θάλατταν, οι μεν περί τον Τίτον επέστησαν παρ’ αυτόν [τον] αιγιαλόν, ο δε Φίλιππος εγγίσας τη γη μετέωρος έμεινε….»

Η ανακωχή όμως δεν έφερε και το τέλος των συγκρούσεων. Ο πόλεμος συνεχίστηκε, με τελική συντριβή των Μακεδόνων στη μάχη των Κυνός Κεφαλών, κοντά στα Φάρσαλα. Η επικράτηση των Ρωμαίων έθεσε τέρμα στη δεσπόζουσα αμυντική σημασία της Επικνημίδιας Νίκαιας και η πόλη περιέπεσε στη γενική τελματική απραξία που είχε επιβάλλει στην Ελλαδική επαρχία η PAX ROMANA.

Η θέση της αρχαίας Νίκαιας είναι κατά πάσα πιθανότητα αυτή που εμφαίνεται στο παλαιό χαρακτικό της εικόνας. Ύπερθεν του χωριού Αγία Τριάδα της σημερινής επαρχίας Λοκρίδος. Η άποψη αυτή υποστηρίζεται από την γεωλογική ομάδα του J. G. KRAFT, με βάση πληροφορίες του Ρόδιου Τιμοσθένη, ναυάρχου του Πτολεμαίου του Φιλάδελφου.

Ο Τιμοσθένης στο έργο του «περί λιμένων και νήσων» αναφέρει ότι η Νίκαια απείχε από τις Θερμοπύλες 20 μόλις στάδια [3.8 χλμ.] αλλά 50 δια ξηράς. Από αυτό τεκμαίρεται πως η Νίκαια απείχε από το λιμάνι της, όπως άλλωστε και το Επικνημίδιο Θρόνιο. Το λιμάνι της αρχαίας Νίκαιας ταυτίζεται με την θέση "ψηλόπυργος" όπου σώζεται βάση ψηλού πύργου, "προς θέα των ελιμενίων" Η απόσταση του ψηλόπυργου από τις θερμοπύλες συμφωνεί με την απόσταση που μας δίνει ο Τιμοσθένης.

Στράβων Γεωγραφικά Θ (4.4.426): «…Μετά δε ταύτα Σκάρφεια, σταδίοις υπερκείμενη της θαλάσσης δέκα, διέχουσα του Θρονίου τριάκοντα, ελάττοσι δε μικρώ [του λιμένος αυτού. Έπειτα] Νίκαια εστί και αι Θερμοπύλαι.

Ετυμολογικά το όνομα της Νίκαιας δεν παράγεται από την Νίκη, όπως πιστεύει κανείς με την πρώτη ανάγνωση. Οι αρχαίοι όταν ήθελαν να ονομάσουν πόλη με τον θριαμβευτικό προσδιορισμό της νίκης, ονόμαζαν Νικόπολη, Θεσσαλονίκη, Στρατονίκη κ.λ.π. Στην Ελληνική μυθολογία έχουμε νύμφη Νίκαια η οποία μάλιστα ήταν η αγαπημένη νύμφη του Θεού Διονύσου. Σε αυτήν την θεότητα οφείλει το όνομά της η λοκρική πόλη.

Θεωρώ λοιπόν λαθεμένη την εκτίμηση της Βικιπαίδεια πως η Γαλική Νίκαια οφείλη πιθανώς το όνομά της στη νίκη των Φωκέων Ιδρυτών της Μασσαλίας επί κάποιας γειτονικής αποικίας. Επειδή ο χρόνος ίδρυσης της Γαλλικής Νίκαιας συμπίπτει με τις στρατιωτικές επιχειρήσεις των Ελλαδιτών Φωκέων στην λοκρική Νίκαια, καθόλου δεν αποκλείεται οι έποικοι ομοεθνείς τους στη Γαλατία να οδηγήθηκαν στην ονοματοθεσία της νέα πόλεως από τον αθεράπευτο έρωτά τους για την Ελλαδική Νίκαια.

Φυσικά και ο δήμος Νίκαιας στην Αττική έλκει την καταγωγή του ονόματός του από την λοκρική Νίκαια. Η Νίκαια της Αττικής ιδρύθηκε το 1923 από τους πρόσφυγες της μικρασιατικής Νίκαιας. Πρότερον η περιοχή ονομαζόταν Κοκκιναράς εξ' ου και Κοκκινιά, από ένα ρέμα με ερυθρά νερά, που νομίζω πως ακολούθησε την μοίρα των ρεμάτων της Αττικής.

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Ανακαλύψτε 21 παραλίες στο Νομό Φθιώτιδας (Εικόνες & Χάρτες)

Απο που πήρε το ονομά της η λουτρόπολη των Καμένων Βούρλων.Ποιά η σχέση της με την πλούσια κωμόπολη των Βουρλών της Μικράς Ασίας που κάηκε απο τους Τούρκους

Το "παπούτσι της νύφης",Ήθη και έθιμα του γάμου στο Μώλο.(video)