Βατό το θέμα της Έκθεσης: Δοκίμιο του Ι.Μ. Παναγιωτόπουλου που αναφέρεται στον Ανθρωπισμό
Χωρίς απρόοπτα η πρεμιέρα των πανελλαδικών. Πως σχολιάζουν οι καθηγητές το θέμα
Χωρίς απρόοπτα έγινε σήμερα η πρεμιέρα των πανελλαδικών
εξετάσεων, με το μάθημα των Νέων Ελληνικών, το οποίο περιλαμβάνει και
την έκθεση.
Η εκπομπή των θεμάτων έγινε κανονικά στις 9 το πρωί, ενώ
οι 105 χιλιάδες μαθητές που διεκδικούν μία από τις περίπου 72 χιλιάδες
θέσεις σε Πανεπιστήμια και ΤΕΙ, κλήθηκαν να αναπτύξουν τις σκέψεις τους,
γύρω από ένα δοκίμιο του Ι.Μ. Παναγιωτόπουλου, που αναφέρεται στον
Ανθρωπισμό.
Αναλυτικά το απόσπασμα που δόθηκε στους μαθητές:
"Η «ανθρωπιά» είναι μια λέξη του καιρού μας, ένας όρος κοινόχρηστος, ένα νόμισμα που κυκλοφορεί σ’ όλα τα χέρια, γιατί συμβαίνει η ανταλλακτική του αξία να είναι πολύ μεγάλη. Και με την «ανθρωπιά» εννοούμε, φυσικά, τη συμπόνια, τη συμμετοχή, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, στο πάθος του γείτονα. Και όχι μόνο του γείτονα. Του κάθε ανθρώπου. Άλλοτε χρησιμοποιούσαν τον όρο «ανθρωπισμός». Έλεγαν: «αυτός είναι μεγάλος ανθρωπιστής» και με τούτο εσήμαιναν μια προσωπικότητα που ξοδευόταν ολόκληρη για να κάμει το καλό. Ο Ντυνάν, για παράδειγμα, ο ιδρυτής του «Ερυθρού Σταυρού», υπήρξε ένας τέτοιος ανθρωπιστής. Πέρα απ’ ό,τι θα μπορούσε να ενδιαφέρει αποκλειστικά το άτομό του, εσυλλογίσθηκε τους ανθρώπους που έπασχαν, έξω από διάκριση φυλής και θρησκείας, «εν πολέμω και εν ειρήνη».
Ο «ανθρωπιστής», ένας άνθρωπος με σπουδαίες ικανότητες, που αναλίσκεται με ειλικρίνεια, χωρίς υστεροβουλία, ακόμη και χωρίς τη θεμιτή, επιτέλους, από πολλές απόψεις, επιθυμία της υστεροφημίας, υπήρξε, για πολλούς αιώνες, ένα θαυμάσιο ιδανικό, που οι προγενέστεροι το επρόβαλλαν στους μεταγενέστερους. Ακόμη τότε η «ανθρωπιά», μολονότι δεν έπαυε να είναι κοινή απαίτηση, δεν είχε καταντήσει κοινόχρηστος όρος. Ήταν η σπάνια, η υψηλή παρουσία, όπου μόνο μερικές εκλεκτές φύσεις κατόρθωναν να φτάσουν.
Και ακόμη, μια καθημερινή άσκηση που ο καθένας την επιθυμούσε για τον εαυτό του, θεωρώντας την αυτονόητο χρέος του, χωρίς να συλλογίζεται ότι θα μπορούσε και διαφορετικά να την αξιοποιήσει.
Το γεγονός ότι η απαίτηση της «ανθρωπιάς» έχει γίνει κοινός τόπος σήμερα δεν είναι χωρίς ιδιαίτερη σημασία. Δείχνει πως η οικουμενική ψυχή αισθάνεται βαθύτερα την ταλαιπωρία του ανθρώπου και αναζητεί διέξοδο.
Περιττό να προστεθεί πως και η ανθρωπιά, καθώς κι ένα σωρό άλλοι όροι, έχει υποστεί τρομακτικές διαστρεβλώσεις. Όποιος είπε πως οι ιδέες είναι καθώς τα υγρά, που παίρνουν το σχήμα του μπουκαλιού τους, είχε, βέβαια, πολύ δίκιο. Και με τους όρους το ίδιο συμβαίνει.
Αλλάζουν νόημα, αλλάζουν απόχρωση, κατά τον τρόπο που τους μεταχειρίζεται κανείς και κατά τον σκοπό που επιδιώκει χρησιμοποιώντας τους. Έτσι, μπορούμε να μιλούμε όλοι για ανθρωπιά, αλλά να εννοούμε ολωσδιόλου διαφορετικό πράγμα ο καθένας.
Έπειτα, ένας όρος, μια λέξη, μια έκφραση, που βρίσκεται ολοένα στο στόμα μας, σιγά σιγά φτωχαίνει, αδειάζει, αποστεώνεται, αυτοακυρώνεται. Φοβούμαι πως ίσια ίσια αυτό έχει συμβεί με την ανθρωπιά. Αρκεί μια ματιά ολόγυρά μας, για να το νιώσουμε καλύτερα τούτο. Η καθημερινή ζωή ολοένα και περισσότερο χάνει τη θαλπωρή, τη γλυκιά ζεστασιά της. Είναι ένας χειμώνας χωρίς αλκυονίδες. Η «καλημέρα», αυτό το χαρούμενο άνοιγμα παραθύρου προς τον αίθριο ουρανό, μεταβάλλεται σιγά σιγά σε μορφασμό. Η ανθρώπινη λαιμαργία, η δίψα της ευζωίας δεν αφήνει τόπο για ευγενικά αισθήματα. Κάτι περισσότερο: τα ευγενικά αισθήματα θεωρούνται ξεπερασμένα.
Λησμονούμε, ωστόσο, πως η ανθρωπιά είναι κυριότατα βούληση, δεν είναι γνώση, δεν είναι μόνο γνώση. Και δεν είναι λόγος, είναι πράξη. Είναι ένας ολόκληρος εσωτερικός κόσμος, στην τελείωσή του, που ακτινοβολεί παντού. Η ανθρωπιά αποκλείει τη μισαλλοδοξία, την καταφρόνηση του άλλου ανθρώπου· είναι επιεικής και ήπια. Περιέχει πολλή συγκατάβαση και πολλή κατανόηση. Η ανθρωπιά είναι κυκλική παρουσία. Δεν βρίσκεται στραμμένη προς ένα μονάχα σημείο του ορίζοντα. Εκείνος που είναι αληθινά ανθρώπινος δεν μπορεί παρά να είναι, σε κάθε περίσταση, ανθρώπινος. Η ανθρωπιά δεν είναι επάγγελμα, δεν είναι όργανο αυτοπροβολής και επιτυχίας. Είναι απάρνηση. Πρέπει πολλά ν’ αρνηθείς, για να κερδίσεις τα ουσιωδέστερα. Αλλά δεν είναι και παθητική κατάσταση. Ολωσδιόλου αντίθετα, αποτελεί μορφή αδιάκοπης ενέργειας. Είναι πολύ ευκολότερο να γίνεις «μέγας ανήρ» παρά να γίνεις «μεγάλος άνθρωπος». Η Ιστορία είναι γεμάτη παραδείγματα μεγάλων ανδρών. Αλλά έχει πολύ λίγους «ανθρώπους» να παρουσιάσει".
Πως το σχολιάζουν οι καθηγητές
"Το θέμα κρίνεται βατό και αναμενόμενο στο πλαίσιο του ανθρωποκεντρικού προβληματισμού. Αξιοσημείωτο είναι ότι ο συγκεκριμένος προβληματισμός είχε τεθεί και στο θέμα των πανελλαδικών του 2007. Το κείμενο είναι στοχαστικό δοκίμιο, εκτενέστερο συγκριτικά με τα θέματα προηγούμενων ετών και ενέχει ιδιαιτερότητες ως προς την περίληψη λόγω του μεταφορικού-εικονοπλαστικού του λόγου.
Οι ασκήσεις τύπου Β δεν παρουσιάζουν ιδιαίτερες δυσκολίες. Δεν αξιοποιήθηκαν ωστόσο και φέτος στοιχεία θεωρίας της Γ' Λυκείου (τρόποι και μέσα πειθούς, θεωρία δοκιμίου κλπ)", αναφέρει η φιλόλογος των Φροντιστηρίων Στόχος, Πόπη Μιχελάκου και συνεχίζει:
"Το θέμα της έκθεσης είναι αρκετά γενικό και παρέχει τη δυνατότητα αξιοποίησης μιας ευρύτερης επιχειρηματολογίας. Το ζητούμενο εστιάζει στην αναγκαιότητα κοινωνικής προσφοράς και αλτρουισμού που αποτελεί βασικό αίτημα της εποχής μας".
Σημειώνεται ότι οι εξετάσεις των ειδικών μαθημάτων θα αρχίσουν στις 21 Ιουνίου, ενώ οι εξετάσεις για τους υποψήφιους των ΤΕΦΑΑ θα πραγματοποιηθούν, από τις 23 Ιουνίου έως τις 4 Ιουλίου.
Στα μέσα Ιουνίου, εξάλλου, οι υποψήφιοι θα πρέπει να προσέλθουν στα σχολεία τους όπου υπέβαλαν την αίτηση - δήλωση του Φεβρουαρίου για να αποκτήσουν προσωπικό κωδικό ασφαλείας, τον οποίο θα χρησιμοποιήσουν κατά την ηλεκτρονική υποβολή του μηχανογραφικού τους δελτίου.
Σημειώνεται ότι, για πρώτη φορά φέτος στις προαγωγικές εξετάσεις της Α' Λυκείου, το 50% των ερωτήσεων θα αντληθεί από τη νεοσύστατη Τράπεζα Θεμάτων.
Οι τελευταίες οδηγίες του υπουργείου Παιδείας προς τους υποψήφιους:
- Να γνωρίζουν ακριβώς το εξεταστικό κέντρο στο οποίο εξετάζονται και να γνωρίζουν την ακριβή διεύθυνση, ώστε να είναι έγκαιρα παρόντες, για να μην χάσουν την εξέτασή τους.
- Να έχουν οπωσδήποτε μαζί τους το δελτίο εξεταζομένου που έχουν πάρει από το Λύκειό τους.
- Κατά την ώρα εξέτασης να ακολουθούν τις οδηγίες των εκπαιδευτικών, για να μην διαταράσσεται η εξεταστική διαδικασία.
Αναλυτικά το απόσπασμα που δόθηκε στους μαθητές:
"Η «ανθρωπιά» είναι μια λέξη του καιρού μας, ένας όρος κοινόχρηστος, ένα νόμισμα που κυκλοφορεί σ’ όλα τα χέρια, γιατί συμβαίνει η ανταλλακτική του αξία να είναι πολύ μεγάλη. Και με την «ανθρωπιά» εννοούμε, φυσικά, τη συμπόνια, τη συμμετοχή, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, στο πάθος του γείτονα. Και όχι μόνο του γείτονα. Του κάθε ανθρώπου. Άλλοτε χρησιμοποιούσαν τον όρο «ανθρωπισμός». Έλεγαν: «αυτός είναι μεγάλος ανθρωπιστής» και με τούτο εσήμαιναν μια προσωπικότητα που ξοδευόταν ολόκληρη για να κάμει το καλό. Ο Ντυνάν, για παράδειγμα, ο ιδρυτής του «Ερυθρού Σταυρού», υπήρξε ένας τέτοιος ανθρωπιστής. Πέρα απ’ ό,τι θα μπορούσε να ενδιαφέρει αποκλειστικά το άτομό του, εσυλλογίσθηκε τους ανθρώπους που έπασχαν, έξω από διάκριση φυλής και θρησκείας, «εν πολέμω και εν ειρήνη».
Ο «ανθρωπιστής», ένας άνθρωπος με σπουδαίες ικανότητες, που αναλίσκεται με ειλικρίνεια, χωρίς υστεροβουλία, ακόμη και χωρίς τη θεμιτή, επιτέλους, από πολλές απόψεις, επιθυμία της υστεροφημίας, υπήρξε, για πολλούς αιώνες, ένα θαυμάσιο ιδανικό, που οι προγενέστεροι το επρόβαλλαν στους μεταγενέστερους. Ακόμη τότε η «ανθρωπιά», μολονότι δεν έπαυε να είναι κοινή απαίτηση, δεν είχε καταντήσει κοινόχρηστος όρος. Ήταν η σπάνια, η υψηλή παρουσία, όπου μόνο μερικές εκλεκτές φύσεις κατόρθωναν να φτάσουν.
Και ακόμη, μια καθημερινή άσκηση που ο καθένας την επιθυμούσε για τον εαυτό του, θεωρώντας την αυτονόητο χρέος του, χωρίς να συλλογίζεται ότι θα μπορούσε και διαφορετικά να την αξιοποιήσει.
Το γεγονός ότι η απαίτηση της «ανθρωπιάς» έχει γίνει κοινός τόπος σήμερα δεν είναι χωρίς ιδιαίτερη σημασία. Δείχνει πως η οικουμενική ψυχή αισθάνεται βαθύτερα την ταλαιπωρία του ανθρώπου και αναζητεί διέξοδο.
Περιττό να προστεθεί πως και η ανθρωπιά, καθώς κι ένα σωρό άλλοι όροι, έχει υποστεί τρομακτικές διαστρεβλώσεις. Όποιος είπε πως οι ιδέες είναι καθώς τα υγρά, που παίρνουν το σχήμα του μπουκαλιού τους, είχε, βέβαια, πολύ δίκιο. Και με τους όρους το ίδιο συμβαίνει.
Αλλάζουν νόημα, αλλάζουν απόχρωση, κατά τον τρόπο που τους μεταχειρίζεται κανείς και κατά τον σκοπό που επιδιώκει χρησιμοποιώντας τους. Έτσι, μπορούμε να μιλούμε όλοι για ανθρωπιά, αλλά να εννοούμε ολωσδιόλου διαφορετικό πράγμα ο καθένας.
Έπειτα, ένας όρος, μια λέξη, μια έκφραση, που βρίσκεται ολοένα στο στόμα μας, σιγά σιγά φτωχαίνει, αδειάζει, αποστεώνεται, αυτοακυρώνεται. Φοβούμαι πως ίσια ίσια αυτό έχει συμβεί με την ανθρωπιά. Αρκεί μια ματιά ολόγυρά μας, για να το νιώσουμε καλύτερα τούτο. Η καθημερινή ζωή ολοένα και περισσότερο χάνει τη θαλπωρή, τη γλυκιά ζεστασιά της. Είναι ένας χειμώνας χωρίς αλκυονίδες. Η «καλημέρα», αυτό το χαρούμενο άνοιγμα παραθύρου προς τον αίθριο ουρανό, μεταβάλλεται σιγά σιγά σε μορφασμό. Η ανθρώπινη λαιμαργία, η δίψα της ευζωίας δεν αφήνει τόπο για ευγενικά αισθήματα. Κάτι περισσότερο: τα ευγενικά αισθήματα θεωρούνται ξεπερασμένα.
Λησμονούμε, ωστόσο, πως η ανθρωπιά είναι κυριότατα βούληση, δεν είναι γνώση, δεν είναι μόνο γνώση. Και δεν είναι λόγος, είναι πράξη. Είναι ένας ολόκληρος εσωτερικός κόσμος, στην τελείωσή του, που ακτινοβολεί παντού. Η ανθρωπιά αποκλείει τη μισαλλοδοξία, την καταφρόνηση του άλλου ανθρώπου· είναι επιεικής και ήπια. Περιέχει πολλή συγκατάβαση και πολλή κατανόηση. Η ανθρωπιά είναι κυκλική παρουσία. Δεν βρίσκεται στραμμένη προς ένα μονάχα σημείο του ορίζοντα. Εκείνος που είναι αληθινά ανθρώπινος δεν μπορεί παρά να είναι, σε κάθε περίσταση, ανθρώπινος. Η ανθρωπιά δεν είναι επάγγελμα, δεν είναι όργανο αυτοπροβολής και επιτυχίας. Είναι απάρνηση. Πρέπει πολλά ν’ αρνηθείς, για να κερδίσεις τα ουσιωδέστερα. Αλλά δεν είναι και παθητική κατάσταση. Ολωσδιόλου αντίθετα, αποτελεί μορφή αδιάκοπης ενέργειας. Είναι πολύ ευκολότερο να γίνεις «μέγας ανήρ» παρά να γίνεις «μεγάλος άνθρωπος». Η Ιστορία είναι γεμάτη παραδείγματα μεγάλων ανδρών. Αλλά έχει πολύ λίγους «ανθρώπους» να παρουσιάσει".
Πως το σχολιάζουν οι καθηγητές
"Το θέμα κρίνεται βατό και αναμενόμενο στο πλαίσιο του ανθρωποκεντρικού προβληματισμού. Αξιοσημείωτο είναι ότι ο συγκεκριμένος προβληματισμός είχε τεθεί και στο θέμα των πανελλαδικών του 2007. Το κείμενο είναι στοχαστικό δοκίμιο, εκτενέστερο συγκριτικά με τα θέματα προηγούμενων ετών και ενέχει ιδιαιτερότητες ως προς την περίληψη λόγω του μεταφορικού-εικονοπλαστικού του λόγου.
Οι ασκήσεις τύπου Β δεν παρουσιάζουν ιδιαίτερες δυσκολίες. Δεν αξιοποιήθηκαν ωστόσο και φέτος στοιχεία θεωρίας της Γ' Λυκείου (τρόποι και μέσα πειθούς, θεωρία δοκιμίου κλπ)", αναφέρει η φιλόλογος των Φροντιστηρίων Στόχος, Πόπη Μιχελάκου και συνεχίζει:
"Το θέμα της έκθεσης είναι αρκετά γενικό και παρέχει τη δυνατότητα αξιοποίησης μιας ευρύτερης επιχειρηματολογίας. Το ζητούμενο εστιάζει στην αναγκαιότητα κοινωνικής προσφοράς και αλτρουισμού που αποτελεί βασικό αίτημα της εποχής μας".
Σημειώνεται ότι οι εξετάσεις των ειδικών μαθημάτων θα αρχίσουν στις 21 Ιουνίου, ενώ οι εξετάσεις για τους υποψήφιους των ΤΕΦΑΑ θα πραγματοποιηθούν, από τις 23 Ιουνίου έως τις 4 Ιουλίου.
Στα μέσα Ιουνίου, εξάλλου, οι υποψήφιοι θα πρέπει να προσέλθουν στα σχολεία τους όπου υπέβαλαν την αίτηση - δήλωση του Φεβρουαρίου για να αποκτήσουν προσωπικό κωδικό ασφαλείας, τον οποίο θα χρησιμοποιήσουν κατά την ηλεκτρονική υποβολή του μηχανογραφικού τους δελτίου.
Σημειώνεται ότι, για πρώτη φορά φέτος στις προαγωγικές εξετάσεις της Α' Λυκείου, το 50% των ερωτήσεων θα αντληθεί από τη νεοσύστατη Τράπεζα Θεμάτων.
Οι τελευταίες οδηγίες του υπουργείου Παιδείας προς τους υποψήφιους:
- Να γνωρίζουν ακριβώς το εξεταστικό κέντρο στο οποίο εξετάζονται και να γνωρίζουν την ακριβή διεύθυνση, ώστε να είναι έγκαιρα παρόντες, για να μην χάσουν την εξέτασή τους.
- Να έχουν οπωσδήποτε μαζί τους το δελτίο εξεταζομένου που έχουν πάρει από το Λύκειό τους.
- Κατά την ώρα εξέτασης να ακολουθούν τις οδηγίες των εκπαιδευτικών, για να μην διαταράσσεται η εξεταστική διαδικασία.
Σχόλια